Door dit onderzoek wilde TNO en het KWF in kaart brengen hoeveel mensen in Nederland te maken krijgen met kanker door blootstelling op het werk. Dit hebben ze gedaan op basis van slechts zes risicofactoren. Hierdoor verwacht de KWF-directeur Dorine Manson dat het werkelijke kankerdiagnoses naar verwachting hoger is.

Tijdens het onderzoek met als peiljaar 2021 zijn er vier soorten bloostelling onderzocht: dieselmotoremissies, UV-straling van zonlicht asbest en kristallijn silica. De laatste twee stoffen worden voornamelijk veel gebruikt in de bouw. Daarnaast is er onderzoek uitgevoerd naar de beroepen van een schilders en lassers, omdat die te maken hebben met verhoogde bloostellingsrisico’s.

Uit het onderzoek is gebleken dat bij werkgerelateerde kanker de UV-straling van zonlicht de belangrijkste oorzaak is. Met als opvolger bloostelling aan asbest. Bij veel beroepsmatige bloostellingen zijn er specifieke grenswaarden voor de bloostelling. Echter is dat in Nederland niet voor de blootstelling aan UV-straling tijdens werk.

Jaarlijks worden 1.720 gevallen van plaveiselcelcarcinoom van de huid veroorzaakt door blootstelling aan de zon op het werk. Een minder ernstige vorm van huidkanker, basaalcelcarcinoom, wordt in 3.111 gevallen vastgesteld. Basaalcelcarcinoom is een veelvoorkomende vorm van huidkanker.

Huidkanker is nu al de meest voorkomende vorm van kanker en daarbij draagt de bloostelling op het werk hier substantieel aan bij. Het KWF benadrukt hierom het belang van goede zonbescherming zoals zonnebrand op de werkplek en de juiste zon beschermende kleding. Daarnaast is het ook belangrijk om preventieve maatregelen te nemen zoals het aanpassen van de werkuren om zo de bloostelling aan zonlicht te beperken. Deze maatregelen zijn nodig omdat naar verwachting de beroepsmatige UV-blootstelling stabiel blijft en zelfs zal gaan toenemen door de afnemende ozonlaag, waardoor de UV-stralingsniveaus zullen toenemen.

De tweede oorzaak van kanker door bloostelling op het werk is asbest. Hierbij zijn er jaarlijks 1.406 diagnoses per jaar die te herleiden zijn naar beroepsmatige blootstelling. Hierbij zijn er 925 longkankergevallen en veroorzaakte asbest ook 463 gevallen van mesothelioom (asbestkanker) in 2021. Mesothelioom is vrijwel uitsluitend gerelateerd aan asbestblootstelling. Waarbij in 85% van de mannen die te maken kreeg met mesothelioom blootgesteld is aan asbest door het werk. Voor vrouwen is dit in 60% van de gevallen.

Sinds 1993 is asbest beroepsmatig verboden. Hierdoor is de beroepsmatige bloostelling drastisch afgenomen, maar worden er in 2021 nog steeds nieuwe kankergevallen vastgesteld. Dit komt omdat blootstelling aan gevaarlijke stoffen pas na 20, 30, 40 jaar of nog langer tot uiting kan komen. Door dit verbod is er nu dan ook een stagnatie in deze aantallen te zien. Naar verwachting zal ook de daling van deze kankergevallen in de loop van de tijd afnemen. Dit laat maar weer zien dat het belangrijk is om maatregelen te nemen, zodra bekend is dat een stof kankerverwekkend is.

Kristallijn silica is een mineraal dat voorkomt in bijvoorbeeld kwarts, tridymiet en cristobaliet. Daarbij is het een belangrijk bestandsdeel in verschillende materialen zoals, beton, klei, zand en steen. Naar schatting zijn er jaarlijks 233 nieuwe longkankerdiagnoses in Nederland welke voorkomen door bloostelling aan kristallijn silica. De blootstelling aan kristallijn silica komt daarom voornamelijk voor in de bouwsector en in de mijnbouw bij het bewerken van stenen, het zagen van beton en metselwerk, het breken van stenen en het winnen van erts en gesteente. Hierdoor komt er fijnstof vrij wat ingeademd kan worden wat zorgt voor de blootsteling.

Dieselmotoremmissies is een kankerverwekkende stof die tijdens de verbranding van dieselolie in motoren ontstaat. Blootstelling aan DME komt in verschillende sectoren van de arbeidsmarkt voor. Een aantal voorbeelden van sectoren zijn: bouw, transport en logistiek, industrie en afvalverwerking.

Bij inademing van DME is er een verhoogde kans op long- en blaaskanker en kunnen er longaandoeningen ontstaan. Per jaar komen er naar schatting 187 nieuwe longkankerdiagnoses in Nederland bij welke toegeschreven kunnen worden aan beroepsmatige blootstelling. Om die reden is de werkgever verplicht om te zoeken naar een minder schadelijk alternatief. Ook voor deze stof geldt de STOP strategie.

Binnen het onderzoek van TNO in opdracht van het KWF is er ook onderzoek gedaan naar twee beroepen (schilder en lasser). In de afgelopen jaren zijn er voor schilders veel maatregelen op basis van blootstelling aan gevaarlijke stoffen genomen. In de jaren ’80 is er een strengere regelgeving gekomen voor de afname aan blootstelling voor oplosmiddelen en zware metalen.

In verfproducten kwamen tot die tijd zware metalen voor. Naast de verbetering van de producten kunnen er ook technische maatregelen genomen worden zoals een ventilatiesystemen, maar daarnaast kan er ook gekeken worden naar de juist beschermingsmiddelen indien de technische maatregelen niet dekkend zijn.

Het beroep lasser is als tweede onderzocht, omdat lassers door de blootstelling aan lasrook en UV-straling een verhoogd risico op kanker hebben. Ook hierbij kan en moet er gekeken worden naar de technische maatregelen. Bijvoorbeeld alternatieve las- en snijtechnieken waar minder lasrook geproduceerd wordt of door de juiste ventilatiesystemen waardoor de lasrook geen of een minimale blootstelling kan veroorzaken. Als laatste kunnen ook hier persoonlijke beschermingsmiddelen toegepast worden zoals ademhalingsbescherming.

Tijdens het werk worden veel mensen blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Daarbij worden mannen vaker blootgesteld dan vrouwen aan gevaarlijke stoffen, omdat zij vaker werkzaam zijn in beroepen waar de bloostelling de bovengenoemde stoffen en UV-straling voorkomt. De tabel toont het absolute aantal en percentage van de bevolking dat tijdens de relevante blootstellingsperiode (1971–2011) van werkende leeftijd was (≥15 jaar), in 2021 nog in leven was, en beroepsmatig werd blootgesteld. De tabel onderscheidt niet tussen blootstellingsniveaus voor kristallijn silica en dieselmotoremissies en geeft alleen weer of blootstelling heeft plaatsgevonden.

Na het lezen van dit artikel een vraag of op zoek naar een betrouwbare partner om het register gevaarlijke stoffen op orde te krijgen en te houden? Neem dan contact met ons op voor meer informatie over de applicaties Chemwatch of SOFOS 360. Een groot aantal organisaties in Nederland maken gebruik van deze tools om op een gestructureerde manier invulling te geven aan het 4-stappenmodel gevaarlijke stoffen van de Nederlandse Arbeidsinspectie.