Binnen een groot aantal beroepen en branches maakt men gebruik van diisocyanaten op de werkplek. Deze stoffen kunnen vrijkomen tijdens het werkproces bijvoorbeeld bij het aanbrengen of de productie van Polyurethaan (PUR). Ook zijn diisocyanaten verwerkt in een groot aantal producten. Voorbeelden daarvan zijn lijmen, kitten, (waterdichte) coatings en afdichtingsproducten als purschuim.

Blootstelling (inademen en huidcontact) aan diisocyanaten kan op termijn leiden tot een allergische reactie. Een korte periode van blootstelling aan diisocyanaten zal over het algemeen niet direct leiden tot een (chronische) allergie. Maar wanneer je eenmaal allergisch bent na blootstelling zullen de symptomen steeds heftiger worden. Zelfs wanneer je gebruik maakt van kleine hoeveelheden. Het is dan ook belangrijk dat men diisocyanaten op de juiste manier gebruikt om een chemische reactie waar je ziek van wordt te voorkomen. Bevat een product op de werkplek meer dan 0,1% diisocyanaten? Dan is het vanaf 24 augustus 2023 verplicht om voor gebruik van diisocyanaten eerst een speciale opleiding te volgen.

Om veilig te kunnen werken met gevaarlijke stoffen is het belangrijk om te weten waar je mee werkt. Het is dan ook aan te raden om te weten welke producten meer dan 0,1% diisocyanaten bevatten. In rubriek 3.1 van het veiligheidsinformatieblad (VIB) van de leverancier kun je terugvinden uit welke bestandsdelen een chemisch product bestaat.

Welke stoffen dan diisocyanaten zijn kun je terugvinden op deze webpagina in het zoeksysteem gevaarlijke stoffen van het RIVM. Voor een volledig overzicht is het ook aan te raden om de groep van diisocyanaten op deze pagina te raadplegen, op de website van het Europees Agenschap voor chemische stoffen (ECHA). Reden hiervoor is dat de lijst op ECHA meer stoffen, geclassificeerd als diisocyanaat bevat dan wordt weergegeven op de pagina van het RIVM.

Hieronder een beknopt overzicht van diisocyanaten, inclusief verwijzing naar de “Substance Infocard” op de website ECHA voor meer informatie over de stof.

• 2-methyl-m-phenylene diisocyanate (CAS nummer: 91-08-7) Substance Infocard (ECHA)
• 4-methyl-m-phenylene diisocyanate (CAS nummer: 584-84-9) Substance Infocard (ECHA)
• methyleendifenyldiisocyanaat (CAS nummer: 26447-40-5) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 4,4′-methylenediphenyl diisocyanate (CAS nummer: 101-68-8) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 2,4’-methyleendifenyldiisocyanaat (CAS nummer: 5873-54-1) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 2,2′-methyleendifenyldiisocyanaat (CAS nummer: 2536-05-2) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• hexamethyleendiisocyanaat (CAS nummer: 822-06-0) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• isoforondiisocyanaat (CAS nummer: 4098-71-9) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 3,3′-dimethylbiphenyl-4,4′-diyl diisocyanate (CAS nummer: 91-97-4) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• tolueendiisocyanaat (CAS nummer: 26471-62-5) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 2,4,6-triisopropyl-m-phenylene diisocyanate (CAS nummer: 2162-73-4) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 1,3-bis(1-isocyanato-1-methylethyl)benzene (CAS nummer: 2778-42-9) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 1,5-naphthylene diisocyanate (CAS nummer: 3173-72-6) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 1,3-bis(isocyanatomethyl)benzene (CAS nummer: 3634-83-1) Substance Infocard (ECHA + RIVM)
• 4,4′-methyleendicyclohexyl diisocyanaat (CAS nummer: 5124-30-1) Substance Infocard (ECHA + RIVM)

Om te voorkomen dat meer mensen ziek worden door werken met diisocyanaten is er een restrictie opgesteld in de Europese chemicaliënwetgeving REACH. Deze restrictie geldt binnen de gehele Europese Unie (EU). Het doel van deze restrictie is de gezondheid van de mens en het milieu te beschermen tegen onaanvaardbare risico’s van diisocyanaten.

Overzicht van restricties bij het gebruik van producten met meer dan 0,1% diisocyanaten in Nederland:

• Voordat iemand mag werken met diisocyanaten is het vanaf 24 augustus 2023 verplicht om een speciale opleiding te volgen. Het is wettelijk verplicht om deze opleiding aantoonbaar succesvol af te ronden. De opleiding dient elke vijf jaar opnieuw gevolgd te worden;
• Leverancier dient op het etiket gebruikers te informeren over diisocyanaten als bestandsdeel in het product;
• Opleidingsmateriaal dient beschikbaar te zijn vanuit de leverancier, in de taal van de lidstaat. In Nederland dus in de Nederlandse taal;
• De speciale opleiding mag alleen gegeven worden door iemand met voldoende kennis over Arbo. Bij voorkeur wordt de cursus gegeven door iemand die ook kennis heeft over werken met diisocyanaten. De inhoud van de cursus dient afgestemd te zijn op de specifieke taak die men gaat uitvoeren met diisocyanaten. De duur van blootstelling kan per taak hoger namelijk zijn en daarmee dus ook het risico om ziek te worden;
• Werkgevers en ZZP’ers zijn verplicht om te registreren welke medewerkers de opleiding succesvol hebben afgerond en te borgen dat medewerkers de cursus elke vijf jaar opnieuw volgen.

Bovenstaande restricties gelden voor iedereen (ook ZZP-ers) die beroepsmatig (professioneel en industrieel) handelingen uitvoert met diisocyanaten. Restricties zijn niet van toepassing bij gebruik van diisocyanaten door consumenten (doe het zelf).

Na het lezen van dit artikel een vraag of op zoek naar een betrouwbare partner om het register gevaarlijke stoffen op orde te krijgen en te houden? Neem dan contact met ons op voor meer informatie over de applicaties Chemwatch of SOFOS 360. Een groot aantal organisaties in Nederland maken gebruik van deze tools om op een gestructureerde manier invulling te geven aan het 4-stappenmodel gevaarlijke stoffen van de Nederlandse Arbeidsinspectie. De inventarisatie van diisocyanaten binnen de organisatie op orde krijgen met behulp van Chemwatch of SOFOS 360? Neem ook dan contact met ons op via info@itis.nl.