Kwartsstof komt met name vrij bij het bewerken van materialen waarin de stof is verwerkt. In de bouw en industrie kun je hierbij denken aan het snijden, slijpen, zagen en boren in steen, beton en cement. Naast het bewerken kan de stof ook vrijkomen bij het vervaardigen van bakstenen, betonblokken of keramische producten. Kwartsstof komt ook vrij bij het slopen van gebouwen. Wanneer de stof is neergedaald is het risico voor de gezondheid op de werkplaats echter nog niet geweken. Door rijdende voortuigen en de wind kan de stof weer opgepikt worden en daarmee in de lucht terechtkomen. Hierdoor worden ook andere werknemers blootgesteld aan deze stof op de werk- en bouwplaats.

Over het algemeen komt de stof kwarts vrij tijdens het uitvoeren van werkzaamheden in de bouw. Voorbeelden van beroepen waarbij medewerkers worden blootgesteld aan kwartsstof zijn: tegelzetters, blokkenstellers, metselaars, stukadoren, aannemers, en (kozijn) monteurs.

Het internationaal bureau voor onderzoek (International Agency on the Research of Cancer, IARC) naar kanker heeft kwartsstof geclassificeerd als GROEP 1- carcinogeen. Stoffen in deze groep zijn beoordeeld als een duidelijke oorzaak van kanker bij mensen na blootstelling. Eenmalige blootstelling aan kwartsstof zal over het algemeen niet leiden tot kanker. Maar wanneer iemand regelmatig de stof inademt kan dat ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid op de langere termijn.

Bij inademing van kwarts reageert het longweefsel door kleine bolletjes en littekens te ontwikkelen rond de stofdeeltjes. Het is op dit moment nog niet duidelijk hoe kwartsstof kan leiden longkanker op de lange termijn. Men vermoedt dat kwarststof ervoor zorgt dat het afweersysteem van ons lichaam grote moeite heeft om de stof te verwijderen. Daardoor hoopt kwartsstof zich uiteindelijk op in ons lichaam en leiden tot een chronische ontsteking. Deze ontsteking kan uiteindelijk leiden tot een beschadiging in het DNA en bij sommige mensen longkanker veroorzaken, kwartsstof gerelateerde kanker komt over het algemeen pas zo’n 10-20 jaar na blootstelling tot uiting.

Ook bij blootstelling aan kwartsstof geldt dat het altijd beter is om blootstelling te voorkomen. Maak wanneer het kan dan ook het liefst gebruik van materialen waarin geen kwarts aanwezig is. Dat is helaas niet altijd mogelijk en dan is het verplicht om maatregelen te nemen om de blootstelling te beperken tot het minimum. Het beperken van de blootstelling kan door bijvoorbeeld water te gebruiken bij het slopen van gebouwen. Het water zorgt ervoor dat de stof beter blijft liggen op de grond, zodat voertuigen en wind de stof minder makkelijk opnieuw kunnen verspreiden in de lucht.

Bij het bewerken van materialen met daarin kwarts is het belangrijk om gebruik te maken van lokale afzuiging. Denk bijvoorbeeld aan stofzuigers op apparaten als boor- en schuurmachines om kwartsstof in de lucht zoveel als mogelijk te reduceren. Maak daarnaast ook gebruik van het juiste type adembescherming om jezelf te beschermen tegen het inademen van kwartsstof. Zie het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen echter alleen als laatste maatregel wanneer verder beperken van de blootstelling praktisch niet meer mogelijk is.